Bảng tuần hoàn các nguyên tố hoá học
Năm 1869, nhà khoa học người Nga Dmitri Mendeleev đã tạo ra bảng tuần hoàn nguyên tố hóa học – “cánh tay phải” của các chuyên gia nghiên cứu.
Đến năm 2019, Liên Hợp Quốc đã kỷ niệm 150 năm bảng tuần hoàn hoá học và tặng khám phá của Dmitri Mendeleev một cái tên mỹ miều: “Cửa sổ của vũ trụ”.
Dmitri Mendeleev bắt đầu nghi ngờ về mối quan hệ giữa các nguyên tử khối từ khi còn là sinh viên. Thậm chí ông còn ám ảnh với những phát hiện nhỏ lẻ của mình: “Tôi không có giấc ngủ ngon suốt nhiều ngày khi dành thời gian tìm hiểu nguyên lý kỳ diệu.
Sau khi thiếp đi do quá mệt mỏi, một giấc mơ đã hiện ra và tôi có thể tưởng tượng bảng tuần hoàn khá hoàn chỉnh”.
Vào giữa thế kỷ 19, chỉ có khoảng 63 nguyên tố được biết đến, song hiện nay, 118 nguyên tố đã có tên trong bảng tuần hoàn. Phần bổ sung mới nhất, nguyên tố oganesson, được đặt theo tên của nhà khoa học hạt nhân người Nga Yuri Oganesyan – người đã hỗ trợ khám phá một số nguyên tố quan trọng.
Giải mã nền văn minh Maya
Nhà ngôn ngữ và dân tộc học người Nga Knorozov đã giải mã chữ viết của nền văn minh Maya khi chưa đầy 30 tuổi. Đáng chú ý, ông chưa bao giờ đặt chân đến nơi tồn tại của bộ tộc bí ẩn nhưng vẫn đủ khả năng xuất bản một bài báo vào năm 1952 và tuyên bố về thành tích của mình.
Công trình của Knorozov đã được phiên dịch qua ngôn ngữ khác nhau và dẫn đến các cuộc thảo luận khoa học trong nhiều thập kỷ.
Sau đó, đoàn khoa học Liên Xô do Knorozov dẫn đầu đã tiếp tục nghiên cứu, giải mã những bí ẩn lịch sử khác như chữ rongorongo của Đảo Phục Sinh và chữ Indus.
Sự phát triển của tia laser
Trước khi các nhà khoa học phát triển thành công tia laser, 2 nhà vật lý Liên Xô Nikolay Basov và Alexander Prokhorov đã nghiên cứu nguyên tắc cho hoạt động của quá trình khuếch đại sóng điện từ bằng phát xạ kích thích. Kỹ thuật này có hiệu quả cao và đến nay nó vẫn được sử dụng rộng rãi trong các loại laser và dải quang phổ khác nhau.
Phản ứng hạt nhân
Giới khoa học Nga đạt được những thành tựu đầu tiên về hạt nhân khi Igor Kurchatov nghiên cứu về ứng dụng của năng lượng nguyên tử. Hoạt động của ông khi lãnh đạo dự án vũ khí hạt nhân đã giúp khởi động nhà máy điện hạt nhân đầu tiên tại thành phố Obninsk vào năm 1954.
Phản ứng tổng hợp hạt nhân hiện đại tiếp tục phụ thuộc vào nghiên cứu của 2 nhà vật lý, khoa học Liên Xô – Andrey Sakharov và Igor Tamm. Họ đã cùng phát triển khái niệm tokamak – một thiết bị sử dụng từ trường mạnh để hạn chế plasma và tạo ra năng lượng nhiệt hạch có kiểm soát – cơ sở phát triển lò phản ứng ngày nay.
Thám hiểm vũ trụ
Năm 1895, nhà khoa học khiếm thính người Nga Konstantin Tsiolkovsky đã dự đoán về sự phát triển và tương lai của vệ tinh nhân tạo. Đến năm 1903, ông công bố phương trình tên lửa Tsiolkovsky, mô tả hành trình của tên lửa trong không gian mà các kỹ sư hàng không vẫn đang sử dụng.
Tsiolkovsky cũng hình dung và giải thích cách thức tàu vũ trụ trong tương lai vượt qua lực hấp dẫn của Trái đất, mô tả đường bay và cách chúng hạ cánh. Nhiều thập kỷ sau, lý thuyết của ông đã trở thành hiện thực và được đưa vào cuộc sống bởi thế hệ nhà khoa học mới.
